Кофенин тарыхы

Ылакаптар жана уламыштар. Алардын бири боюнча Исмаил периште Мухаммед пайгамбарды чөйчөккө кофе куюп берип ойготкон. Суусундуктун кучтүү сергитүү таасири болгондуктан, ал пайгамбарды ойготуп ага 40 адамды бир сокку менен уруп жеңгенге күч-кубат берген. Эн жайылган уламыш баяндаган боюнча кофе өсүмдүгүнө көңүл бурган эчкилер болгон. Бул окуя Каффа провинциясында болгон- Эфиопиянын түштүк-батыш тарабындагы облус-эчкилер жапыз өскөн бадалдардын жалбырактарын жана жемиштерни жеген. Ошондуктан эчкилер жанданып, чабаны аларды узак мөөнөттө тынчыда алган эмес.Бадалдын мындай таасирине чабан таңгалып, жемиштеринен жеп көрүп даамы жоктугун аныктаган. Бирок жемиштерди жегенден кийин чарчаганы билинбей калганын байкаган. Жакын жерде жайгашкан монастырдагы монахтар бул феноменди уккандан кийин улам өткөргөн аракеттерден кийин бадалдын дандарын кууруп, майдалап жана сууга кайткандан кийн, узак мөөнөттө чокунганда уктатпаганга жардам берген суусундугун жасаган. Балким суусундуктун ушул касиеттерине байланыштуу суусундук башка монастырларда таанымал болгон. Албетте мунун баары уламыштар, бирок заманбап изилдөөчүлөр кофе өсүмдүгү Эфиопиядан өсуп чыкканына бирдей макул- бүгүн деле бул өсүмдүк жапайы түрүндө жолугат. Эфиопиядан кофе Йеменге жеткирилет, андай ары географиялык жана агроөндүрүүсү тараган. Кофе дандарын кууру өзүнчө пайда болгон: кофе бадалын өрттөгөндө күлдүн арасынан кофенин дандары табылып аларды чайнап же сергитүүчү суусундук даярдашкан. Куурганды ойлоп таап жана кофе суусундугун даярдоо усулу иштелип чыгарылгандан кийин кофе йемендиктерди жеңип алып, тиричилигине кирип, улуттук сыймык болуп, ал эми суусундукту даярдоо процесси улуттук салтга айланган. Эки кылым Йемен дүйнөлүк рынокко кофени жеткирүү боюнча жалгыз мамлекет болгон.
Ал жактан кофе бардык континеттери боюнча тараган. Буга ошол мезгилде түзулгөн тарыхый кырдал түрткү берген: Йемен Чыгыш Африкадан жана Түштүк-Чыгыш Азиядан Европадагы жана Жакынкы Чыгышдагы мамлекеттерге өткөн соода жолдордо жайгашкан. Кофени пайдалануу Мекке жана Медина ыйык шаарларына чейин жайылтылган, ал жерде дагы башында куран окуу мезгилинде уктап калбаганга колдонулган. Бирок бул шаарлардын тургундары аталган суусундукту жактырганы үчүн динге баййланышпаган учурларда колдоно баштаган. Мусулмандар үчүн спирттик ичимдиктерине мурда жана азыр деле тыую салынганын белгилеп кетүү маанилүү, ошондуктан аймакта кофенин пайда болгону эбегейсиз ийгиликке жетип, улуттук салтын бөлүгү болуп калган
Араб тилинде qahwah ("кавах«же «гавах») сөздөрү пайда болуп «тундурма» дегенди белгилейт. Түрктөр бир аз ал сөздү өзгөртүп qahve («каве») деп өзгөртүп жакынкы арада caffe, cafe, coffee европалык божомолунда айткан. Европада кофе жөнүндө 1548-жылы Антонио Менавино италиялык жазган трактаттарынан турктөрдүн суусундуктары жөнүндө билишкен. Италия. Европалыктар үчүн биринчи кофенин чөйчөгүн Римде 1626-жылы Рим Папасынын Иранда элчиси болуп жашаган Делла Валле даярдаган, кофени күндө ичип көнүп алып жана аны чебердик менен жасаганга үйрөнүп келген. Акырындык менен орто жердеги деңиздин портторунда кофейнялар ачылган. 1615-жылы Венецияда, 1626-жылы Римде. Кофеге каршы чыккандар Папага карлып, ага тыую салганга аракеттенген, бирок Папага кофе жакканга байланыштуу бул суусундукка батасын берген. Венецияда ошондой эле кофе үйлөрү ачылып, андан кийин бүт Италия боюнча жайылтылган. Англия. Деңиздеги соода кофенин Англияда жайлтылганына алып келген. Мүнөздөө боюнча, баштапкы мезгилдерде кофени европалык кухняга кирип жаткан мезгилде кофенин адамдын акыл ишмердүүлүгүнө жагымдуу таасири жөнүндө пикир коштоп жургөн (азыр бул кофенин өзгөчөлүгү далилденген). Ошондуктан кофейнялар университеттик шаарчаларында өзгөчө белгилүү болгон. Ошону менен бирге 1637-жылы Оксфорддо кофе жайы ачылкан,бирок XVIII кылымда англиялыктар кызыкчылыгын чайга бурган.

Франция кофени пайдалануу боюнча кийинчерээк кошулган. Айтылган боюнча, француздар падышасынын сарайында кофени пайдаланууну түрк элчилигинде таанышкан, ал жерден элчиликтин армян ашпозчунун аракети менен кофе даярдалган. Людовик XIV Луврдун менюсуна кофени киргизүүгө көрсөтмө берген. Кофеге мода мамлекет боюнча тез арада жайылтылган. Кофенин кымбаттыгына карабастан, ал коомдун башка катмарларына акырындык менен өтө баштап кофейнялар ачыла баштаган. Турциядагыдай кофе кафелердин кардарларын өзунүн жыпар жыты менен гана эмес, маектешүугө, талашууга, шаардык жаңылыктарды талкулоого азгырган.

Германияда кофе башка көбүнчө европалык мамлекеттердегидей эле XVII кылымда пайда болгон. Биринчи кафе Бремен шаарында 1673-жылы ачылган. Суусундук тез арада жайылып, порттордон баштап андан кийин бүткүл Германияга тараган. Кофейнялардын маданияты Германияда тез өнүккөн, кафелер чөйчөк кофе жана печение менен конүмүш жолугушуу жери болуп калган. Кофени Германияда бекитүү себеби боюнча көптөгөн адабият чыгармалары жазылган. Андан сырткары, кофеге коптөгөн музыкалык чыгармалар арнапган, өтө эле белгилүүсү Иоганн Себастьян Бахтын — «Кофе кантатасы». Австрияга кофе олжо катары келген. 1683-жылы Венаны экинчи жолу курчап, түрктөрдүн жолу болбой калганда, шаардын тургундары түрктөр таштап кеткен кофе менен каптарды табышкан. Стамбулга барып келген адам табалып веналыктарды кофени кайнатып пайдаланганды үйрөткөн. Венанын тургундары —өзүлөрүнүн жаңылыктарына өзүнүн авторлогун берүүгө сүйчүлөр. (вена вальсы, венанын отургуч, венанын болкөсү) — ошол заматта кофени даярдаган венадагыдай жаңы рецептин ойлоп табышкан. Кичинекей фарфор чөйчөктөрдөгү кофеге (Венада чыгарылган деп айтылатт) каймак тартылат.
Появление кофе у славян

Можно предположить, что кофе шел в Россию двумя путями: с Востока и Запада. В начале XVII века Русское государство вело обширную торговлю со странами Ближнего и Среднего Востока, где кофе был в то время уже распространенным напитком. С Запада кофе в Россию попадал благодаря иностранцам.

Распространение кофе шло медленно — мешали религиозные предрассудки. Поначалу кофе принимали как лекарство по совету врачей. Решительный шаг в деле распространения кофе сделал Петр I. Находясь в Голландии, он пристрастился к напитку и по возвращении в Россию ввел его в обычай на своих ассамблеях, сначала чуть ли не насильно. Но с укреплением западного образа жизни ширилась и привычка пить кофе — чаще всего после обеда. Эта традиция еще более укрепилась после войны с Наполеоном.

После окончания Отечественной войны 1812 года пить кофе стало считаться признаком хорошего тона. По образцу Франции вначале в Петербурге, а затем и в других городах страны открываются кофейни, где ведется бойкая торговля кофе. В России, как во Франции и Англии, появляются литературные кофейни. Большой известностью пользовалась литературная кофейня, открывшаяся в Москве недалеко от Театральной площади в 30-х годах XIX века. Заграничная привычка была не всем по карману, в то время как чай давно и прочно внедрился во все слои населения. Поэтому чай пили каждый день, а кофе иногда.